Endokrinopatije i bolesti kostiju kod bolesnika nakon alogenične transplantacije

Autorice webinara, održanog 25. 8. 2020. u organizaciji AAMDSIF-a (Međunarodne fondacije aplastične anemije i mijelodisplastičnog sindroma) bile su medicinske sestre Holly Comer i Brooke Ramsey iz SAD-a. Govorile su o komplikacijama nakon transplantacije, a koje se javljaju unutar pet odnosno deset godina te su vezane uz disfunkciju endokrinih žlijezda te bolesti kostiju.
U uvodu je rečeno da se autologne (transplantacije vlastitih matičnih stanica) i alogenične transplantacije (presađivanje matičnih stanica od srodnih ili nesrodnih darivatelja) obavljaju već pet desetljeća u Europi. U 2017. godini bilo je u SAD-u preko 9000 alogeničnih transplantacija. Retrospektivno istraživanje na preko 1000 preživjelih pokazalo je da je kumulativna incidencija nemalignih posljedica unutar 5 godina nakon alogenične transplantacije bila 79%, od čega je više od trećine pacijenata imalo tri ili više *kasnih“ posljedica.

Endokrini sustav jedan je od onih koji su obuhvaćeni posttransplantacijskim komplikacijama. Radi se o disfunkciji endokrinih žlijezda. Hipotiroidizam se javlja u oko 50% pacijenata na zračenju i 30% svih transplantiranih pacijenata (svi podaci u nastavku odnose se na alogenične transplantacije). Disfunkcija spolnih žlijezda javlja se u oko 90% žena i 70% muškaraca uz malu vjerojatnost oporavka. Dijabetes s netolerancijom glukoze pojavit će se u oko 11% transplantiranih nakon 5 godina odnosno 69% nakon 10 godina. Dislipidemija (poremećena koncentracija lipoproteina u krvi) pojavljuje se kod 50% transplantiranih.

Metabolički sindrom (hipertenzija, dijabetes, visoki kolesterol, pretilost) javlja se u oko 50% pacijenata. Adrenalna insuficijencija javlja se u 13% pacijenata.

Poremećaji vezani uz kosti nakon alogenične transplantacije su:

• osteopenija (blago smanjivanje koštane mase, manje ozbiljno od osteoporoze; nastaje kada formiranje nove kosti nije dovoljno da nadoknadi normalan gubitak kostiju),
• osteoporoza (smanjena gustoća i kvaliteta kosti – javlja se kod 50% transplantiranih; smanjenje koštane mase javlja se 6-12 mjeseci nakon transplantacije, a najrizičniji faktor je uzimanje kortikosteroida),
• avaskularna nekroza (javlja se u 4-19% transplantiranih; uzrokuje bol i destrukciju kosti, a terapija može biti operacija ili zamjena zgloba).

Terapija kod bolesti kostiju obuhvaća, osim lijekova i operativnih zahvata, smanjenje opterećenosti oštećene kosti i vježbe za jačanje mišića, prestanak pušenja i smanjenje konzumacije alkohola te dodaci kalcija (1200 mg dnevno) i vitamina D (2000 IU dnevno).

Webinaru je prisustvovala i o njemu izvijestila članica HULL-a Ana Mrčić.